CANAN DAĞDEVİREN TARİH YAZDI

Giyilebilir Ultrason Cihazı, Atatürk'ün fotoğrafıyla birlikte uzaya gönderildi

Dünyaca tanınan Türk bilim insanı Doç. Dr. Canan Dağdeviren, 14 Nisan 2025'te gerçekleştirdiği tarihi adımla bilim dünyasında yeni bir çığır açtı.

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) öğretim üyesi olan Dağdeviren, meme kanserinin erken teşhisinde kullanılmak üzere geliştirdiği giyilebilir ultrason cihazını uzaya gönderen ilk bilim insanı oldu. Cihaz, Amazon’un kurucusu Jeff Bezos’un sahibi olduğu Blue Origin uzay şirketi tarafından gerçekleştirilen ve tamamı kadınlardan oluşan bir mürettebatın katıldığı özel bir uzay yolculuğu kapsamında fırlatıldı.

Sanchez ve King aynı roketteydi

Bu tarihi görevde, sunucu Gayle King, aktivist Amanda Nguyen, mühendis Aisha Bowe ve danışman Kerianne Flynn yer aldı. Uzaya gönderilen aracın mürettebatı arasında dünyaca ünlü şarkıcı Katy Perry, Jeff Bezos'un nişanlısı Lauren Sanchez gibi isimler yer aldı.

Uzaya gönderilen cihaz: Elektronik sütyen

Canan Dağdeviren’in "elektronik sütyen" olarak tanımladığı giyilebilir ultrason cihazı, kadın sağlığında erken teşhisin önemine dikkat çekmek amacıyla geliştirildi. Bu cihaz sayesinde meme kanserinin ilk evrelerinde tespit edilmesi hedefleniyor.

Dağdeviren’den i?lham veren mesaj

Dağdeviren, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda şu ifadeleri kullandı:

“Tarihe not düşülsün: Bugün, 14 Nisan 2025. Atatürk Cumhuriyeti’nin herkes için eşit olan sisteminde eğitim alan bir birey olarak, yıllar önce üzerinde çalışmaya başladığım giyilebilir ultrason cihazımı uzaya gönderdim—tarihte ilk kez tamamı kadınlardan oluşan ilk uzay ekibi ile. Bu bir başlangıç. Sivas’tan yola çıkan dedelerimin ve nenelerimin, kimsesizlerin kimsesiydi cumhuriyet. İcat ettiğimiz teknolojiyi haksızlığa ve zulme uğrayan tüm canlılara armağan ediyorum; yalnız değilsiniz. Mücadeleniz, yıldızlar gibi ışık olmaya ve yol göstermeye devam edecek.

Evet, “İstikbal göklerdedir”.

Tarihe not düşülsün: Bugün, 14 Nisan 2025. Atatürk Cumhuriyeti’nin herkes için eşit olan sisteminde eğitim alan bir birey olarak, yıllar önce üzerinde çalışmaya başladığım giyilebilir ultrason cihazımı uzaya gönderdim—tarihte ilk kez tamamı kadınlardan oluşan ilk uzay ekibi ile?? pic.twitter.com/JB4p9s2c3G

— Canan Dagdeviren (@dagdevirencanan) April 14, 2025

Atatürk vurgusu dikkat çekti

Paylaşımında Mustafa Kemal Atatürk’ün “İstikbal göklerdedir” sözüne de yer veren Dağdeviren, “Cumhuriyet, kimsesizlerin kimsesiydi” ifadesiyle hem bilimsel hem sosyal mesaj verdi.

60 yıl sonra bi?r i?lk

60 yıldan daha uzun bir zaman sonra ilk kez yalnızca kadınlardan oluşan bir mürettebat bir uzay görevine katıldı. Son olarak 1963 yılında Rus asıllı astronot Valentina Tereshkova uzaya çıkmıştı.

Kadın bilim i?nsanlarına i?lham oldu

Bu başarı, sadece bilim dünyasında değil, kadınların bilimdeki yerini ve gücünü göstermek açısından da kritik önem taşıyor. Dağdeviren’in projesi, genç kızlara “sen de yapabilirsin” mesajı veriyor.

Nasıl çalışıyor ve kullanılıyor?

Dağdeviren’in giyilebilir ultrason cihazı, herhangi bir sütyenin içine koyularak kullanılabiliyor. Meme üzerinde herhangi bir baskı yapmıyor ve rahatlıkla kullanılabiliyor. Ultrason yöntemi ile radyasyonsuz bir şekilde tarama yapılıyor. Cihazın daha çok küçültülmesi ve daha ucuz maliyetle geliştirilmesi için çalışmalar sürüyor. Çapı 0,3 santimetreye kadar olan kistleri tespit edebiliyor. Cihazın geleneksel ultrasonla benzer çözünürlüğe sahip olduğu ve 8 santimetreye kadar derinlikte görüntüleme yapabildiği belirtiliyor.

Canan Dağdeviren kimdir?

1985 yılında İstanbul’da doğan Canan Dağdeviren, ilk ve orta eğitimini Kocaeli’de tamamladıktan sonra Hacettepe Üniversitesi Fizik Mühendisliği okudu. 2009 yılında Sabancı Üniversitesi Malzeme Bilimi ve Mühendisliği programında yüksek lisans derecesi alan Dağdeviren, aynı yıl kazandığı Fulbright bursu sayesinde Amerika Birleşik Devletleri’ne gitti ve 2014 yılında Illinois Üniversitesi'nde Malzeme Bilimi ve Mühendisliği bölümünde doktora eğitimini tamamladı.

Doktora süresince fizik, elektronik, kimya, malzeme, mekanik ve tıp alanlarının kapsamına giren esnek ve katlanabilir, vücut içine ve deri üstüne giyilebilir elektronik aletler üzerine çalışmalar yaptı. Giyilebilir kalp pili, pilsiz çalışan kalp çipi, cilt kanseri testi, beyin iğnesi, sindirilebilir sensör bunlardan bazıları.

Şu an Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) Media Lab’da kendi laboratuvarını kuran ilk Türk bilim insanı olarak çalışmalarını sürdüren Dağdeviren’in Harvard Üniversitesi’nde genç akademi üyeliği bulunuyor. Dr. Dağdeviren geçmişteki çalışmalarıyla Forbes dergisinin “30 yaşından küçük 30 bilim insanı” listesine de girmişti. Gençlerin Nobel’i olarak bilinen Science & SciLifeLab ödülünü tıp alanında kazandı.